ترک اعتیاد به روش سم‌زدایی
سم‌زدایی چیست؟
ترک اعتیاد به روش سم‌زدایی اولین مرحله درمان اعتیاد به مواد مخدر است. در واقع به تمام کارهایی که در جهت پاک شدن بدن بیمار از مواد مخدر انجام می‌شود سم‌زدایی می‌گویند.
بسیاری از مردم سم‌زدایی را معادل ترک اعتیاد می‌دانند و فکر می‌کنند با سم‌زدایی مشکل شخص معتاد برای همیشه حل می‌شود.
مراحل درمان و ترک اعتیاد به روش سم‌زدایی
درمان اعتیاد دو مرحله دارد:
1- مرحله اول پاک شدن یا برطرف کردن وابستگی بدنی به مواد به طوری که بعداز آن، بیمار با عدم مصرف مواد مخدر خمار (بی‌حال) نشود.
2- مرحله دوم پاک ماندن یا برطرف کردن وابستگی روانی بیمار به طوری که شخص بتواند وسوسه مصرف مواد را در وجود خود کنترل کرده و همیشه انگیزه پاک ماندن را در خود بالا نگاه دارد.
انواع سم‌زدایی
1- سم‌زدایی یابویی
2- سم‌زدایی با کلونیدین به صورت سرپایی
3- سم‌زدایی سرپایی با داروهای آگونیست مانند متادون و بوپره نورفین
4- سم‌زدایی سریع به صورت بستری RD
5- سم‌زدایی فوق سریع یک روزه به صورت بستری یا UROD
1- سم‌زدایی یابویی
اگر فرد معتاد به مدت حداقل ۸ روز مواد مخدر و جایگزین‌های آن را مصرف نکند. بدون هیچ گونه دارویی بعد از تمام شدن علائم خماری (بی‌حالی) که در بسیاری از موارد سخت و طاقت فرساست، خود به خود پاک شده و پس از آن دیگر خمار نخواهد شد. شاید این ساده‌ترین و در عین حال پر دردسرترین نوع سم‌زدایی باشد. به این سم‌زدایی در اصطلاح ترک یابویی گفته می‌شود. این نوع سم‌زدایی در بازپروری‌ها انجام می‌شود.
2- سم‌زدایی با کلونیدین به صورت سرپایی
در این نوع سم‌زدایی بیمار مصرف مواد را قطع کرده و علائم خماری با استفاده از داروهای مختلف که توسط پزشک تجویز می‌شود کم می‌شود. داروی اصلی که برای این نوع سم‌زدایی استفاده می‌شود کلونیدین است. این نوع سم‌زدایی برای مصارف کم و سبک مواد و بیشتر براساس تمایل بیمار توسط پزشک دوره دیده و با تجربه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بعد از سم‌زدایی یابویی این نوع سم‌زدایی از نظر سختی و پر دردسر بودن در مرتبه دوم قرار دارد.
3- سم‌زدایی سرپایی با داروهای آگونیست مانند متادون و بوپره نورفین
در این روش متادون یا بوپرکسین (داروهای ترک اعتیاد) به بیمار تجویز شده و طبق یک برنامه مشخص مقدار آن کم شده و قطع می‌شود. با کم کردن مقدار دارو علائم بسیار خفیف خماری (بی‌حالی) ظاهر شده و سپس قطع می‌شود. استفاده از این داروها حتماً نیاز به تجربه و آموزش در دوره‌های تخصصی دارد.
در صورت استفاده خود سرانه از این داروها خطر عوارض جبران‌ناپذیر مانند مرگ، بیمار را به شدت تهدید می‌کند. این روش سم‌زدایی اگر توسط پزشک با تجربه و دوره دیده انجام شود مورد قبول‌ترین روش سم‌زدایی توسط بیماران محسوب می‌شود و درصد موفقیت زیادی دارد.
(آگونیست: ماده شیمیایی است که در یک سلول با اتصال به گیرنده‌های آن سلول باعث پاسخ و واکنش آن سلول می‌شود. آگونیست اغلب تقلیدکنند عمل یک ماده طبیعی در بدن است).
4- سم‌زدایی سریع به صورت بستری یا RD
در این نوع سم‌زدایی بیمار به مدت حداقل چهار روز در مرکز بستری یا بیمارستان بستری شده و با استفاده از دارو به تدریج از مواد پاک می‌شود. این روش از داروهای آنتاگونیست مانند نالوکسان و نالترکسان نیز استفاده می‌شود که روند دفع مورفین از بدن را سریع‌تر می‌کنند. در این نوع سم‌زدایی مانند سایر روش‌ها فرد علائم ترک اعتیاد خفیف (کم) تا متوسط را تجربه می‌کند، ولی با توجه به اینکه تحت نظر است این علائم توسط گروه پزشکی درمان می‌شوند.
5- سم‌زدایی فوق سریع یک روزه به صورت بستری یا UROD
در این روش نیز از داروهای آنتاگونیست در حجم زیاد استفاده می‌شود و به علت اینکه بیمار در حال هوشیاری توانایی تحمل علائم خماری شدید این روش را ندارد بیمار را بیهوش می‌کنند.
مکانیسم و عملکرد ترک اعتیاد به روش سم‌زدایی
در تمامی روش‌های ترک اعتیاد به روش سم‌زدایی یک اتفاق مشترک رخ می‌دهد. با عدم مصرف مواد توسط شخص مورفین موجود در بدن به تدریج از سطح سلول‌ها جدا شده و وارد خون می‌شود، با گذشتن خون از داخل کبد مورفین تجزیه شده و از طریق ادرار و مدفوع خارج می‌شود.
تنها تفاوت روش‌های سم‌زدایی، داروهایی است که در این روش‌ها مورد مصرف قرار می‌گیرد.
- سم‌زدایی با کلونیدین علائم ترک یا خماری (بی‌حالی) کاهش می‌یابد.
- در سم‌زدایی با داروهای آگونیست به دلیل اینکه مقداری از مواد موجود در بدن با این داروها جایگزین می‌شود، علائم ترک اعتیاد به صورت خفیف (کم) و به تدریج ظاهر می‌گردد و در مدت زمان کوتاهی از بین می‌رود.
- به روش‌های سریع و فوق سریع استفاده از داروهای آنتاگونیست باعث می‌شود که روند دفع مورفین از بدن سرعت بیشتری پیدا کند.
همچنین میزان عود و برگشت بیماران درمان شده در تمامی روش‌ها تقریباً یکسان است و میزان پاک ماندن این بیماران ارتباط چندانی با روش سم‌زدایی ندارد.
اقدامات بعد از سم‌زدایی مانند درمان نگهدارنده با نالترکسان، درمان‌های روان‌شناختی، درمان بیماری‌های زمینه‌ای همراه اعم از بیماری‌های جسمی و روانی، آموزش خانواده و حمایت‌های اجتماعی در میزان پاک ماندن بیماران درمان شده حرف اول را می‌زنند.
در بسیاری از موارد خود بیمار یا خانواده و اطرافیان آن روش سم‌زدایی را انتخاب می‌کنند. در حالی که روش سم‌زدایی بهتر است توسط پزشک درمانگر انتخاب شود.
پزشک درمانگر بعد از مشاوره و معاینه بیمار تصمیم می‌گیرد که کدام روش سم‌زدایی برای بیمار از نظر کم خطر بودن و به صرفه بودن مناسب است.
در مواردی که پزشک تشخیص دهد، بیمار با سم‌زدایی نتیجه زیادی نخواهد گرفت، درمان طولانی مدت و نگهدارنده با متادون یا درمان طولانی مدت و نگهدارنده با بوپره نورفین بهترین درمان ممکن خواهد بود.
مقالات مرتبط:
