خیار غبن چیست؟

خیار غبن یعنی گول خوردن و وقتی در یک قرارداد به کار می رود یعنی اینکه در آن قرارداد یکی از طرفین به دلیل عدم رعایت موازنه اقتصادی عوضین معامله فریب خورده است؛

مثلا پولی که در ازای خانه خریداری شده پرداخت شده کمتر از ارزش واقعی آن خانه است و فروشنده فریب خورده است. به همین دلیل برای جلوگیری از ضرر قانون گذار به کسی که در معامله فریب خورده است این اختیار را داده است تا معامله را فسخ کند که در اصطلاح حقوقی به آن «خیار غبن» می گویند.

ماده 416 قانون مدنی اینگونه مقرر کرده است: «هر یک از متعاملین که در معامله غبن فاحش داشته باشد بعد از علم به غبن می تواند معامله را فسخ کند.»

همانطور که گفتیم غبن یعنی فریب خوردن اما غبن فاحش یعنی چه؟ غبن فاحش یعنی فریب خوردنی که غیرقابل چشم پوشی باشد و در عرف آن را ضرر بدانیم مثلا فروش یک لیوان معلومی به 800 هزار تومان فریبی است که فاحش است و همه مردم آن را ضرر می دانند.

شرایط تحقق خیار غبن

برای اینکه فرد فریب خورده بتواند با استناد به ماده 416 به این موضوع استناد کند باید شرایط تحقق وجود داشته باشد، این شرایط از قرار زیر است:

مخصوص عقودی است که دو مال در برابر هم قرار دارند مثلا خودرو در مقابل پول یا خانه در برابر باغ

فرد فریب خورده یا به اصطلاح مغبون نباید در هنگام انعقاد قرارداد به قیمت واقعی آگاه باشد اگر نه حق استفاده از خیار غبن را ندارد. البته اصل بر این است که فردی که ادعای فریب خوردن می کند واقعا آگاه به قیمت نیست و کسی که ادعا می کند فریب خورده از قیمت واقعی آگاه بوده است باید آگاهی او را ثابت کند. به هیچ طریقی نباید این حق ساقط شده باشد.

مدت زمان استفاده

در جواب این سوال که آیا خیار غبن فوری است ماده 420 قانون مدنی مقرر داشته است که: «خیار غبن بعد از علم به غبن فوری است» به این معنی که بعد از اینکه فرد فریب خورده متوجه شد که فریب خورده است باید فورا اعلام کند که از فریب خوردن آگاه شده است و قصد فسخ قرارداد را دارد. این مدت اغلب با توجه به شرایط حاکم بر قرارداد و عرف و عادت مشخص می شود.

اسقاط کافه خیارات ولو خیار غبن فاحش یعنی چه؟

به طور کلی خیارات از حقوق طرفین معامله است و آنها می توانند ضمن معامله این حق را از خود سلب کنند. خیار غبن هم به عنوان یکی از خیارات توسط طرفین قابل اسقاط است. برخی موارد دیده ایم که در قراردادها «اسقاط کافه خیارات» یا «اسقاط کافه خیارات ولو خیار غبن فاحش» درج شده است، با وجود دو شرط باید با دقت بیشتری قرارداد را امضا کنید اما معانی آنها چیست؟

اسقاط یعنی از بین بردن و کافه هم یعنی کلیه و همگی در نتیجه اسقاط کافه خیارات یعنی اینکه «حق خودم را برای استفاده از خیارات نمی خواهم» با قبول این شرط شما می پذیرید اگر در موردی قانون به شما اجازه فسخ کردن قرارداد را داده است از آن صرف نظر کنید.

با این حال این شرط شامل خیار غبن فاحش نمی شود، مگر شرط به این ترتیب ذکر شده باشد «اسقاط کافه خیارات ولو خیار غبن فاحش» این عبارت خیار غبن فاحش را هم از بین می برد یعنی حتی اگر طرف معامله به طور کاملا واضحی فریب خورده باشد با وجود این شرط حق خود را برای فسخ قرارداد از خودش گرفته است و دیگر به استناد این خیار قانونی نمی تواند قرارداد را فسخ کند مگر از جهت دیگری حق فسخ داشته باشد.

مقالات مرتبط:

وکیل کلاهبرداری اینترنتی