حق مسکن در ازدواج

عموما اولین قدم ضروری برای شروع زندگی مشترک تهیه یک خانه برای سکونت است. در برخی موارد حق مسکن در ازدواج برای زندگی و جزئیات آن، باعث شروع اختلافات میان زوجین می شود.

بر اساس ماده 1114 قانون مدنی ایران که مبتنی بر شرع است، تعیین محل سکونت از حقوق مرد است و زن باید در جایی که همسر او برای زندگی مشخص کرده است ساکن شود به جز مواردی که مرد حق تعیین محل سکونت را به زن داده باشد.

حق مسکن در شروط ضمن عقد

زن می تواند در ضمن عقد نکاح با موافقت شوهر خود، اختیار تعیین مسکن و محل زندگی را دریافت کند. در این صورت اگر زوج در تهیه مسکن موردنظر زوجه اقدامات لازم را انجام ندهد، زن می تواند از طریق مراجعه به مراجع صالح، مرد را ملزم به تهیه مسکن مورد نظر نماید. از آنجا که یکی از جلوه های تمکین زوجه از زوج، سکونت در منزلی است که مرد تهیه کرده است و مرد نیز باید در زمان تهیه مسکن، شان زن را در نظر بگیرد، به همین سبب، قانونگذار در ماده ۱۱۰۷ ق. م، مسکن را از موارد نفقه زوجه محسوب کرده است.

بنابراین با توجه به اینکه، مرد وظیفه دارد، برای زن مسکن تهیه کند حتی اگر زن به صورت ضمن عقد، اختیار انتخاب مسکن را نگرفته باشد باز هم شوهر باید طبق شان زن برای او مسکن مناسب را تهیه کند و عدم تهیه مسکن از سوی مرد، موجب حکم به عسر و حرج او و در حکم ناتوانی از پرداخت نفقه می شود و به همین دلیل طبق قانون امکان طلاق برای زن فراهم می شود.

با توجه به اینکه مسکن یکی از موارد نفقه می باشد، در مواردی که زوجه بدون دلیل موجه در محل سکونتی که زوج تهیه کرده است زندگی نکند، عدم تمکین برای تلقی می شود و زن ناشزه محسوب می شود و نفقه ای به او تعلق نمی گیرد.

لازم به ذکر است، زنی که می خواهد اختیار حق تعیین محل سکونت را به صورت شرط ضمن عقد نکاح یا عقود دیگری دریافت کند باید به جزئیات آن توجه کافی را داشته باشد.

به عنوان مثال اگر در عقدنامه صرفا درج شود که شرط حق مسکن با زوجه است، معمولا قضات این حق را به تعیین شهر محل سکونت منصرف می کنند که در این صورت شامل شرایطی مانند: مستقل بودن، در محدوده شهر بودن یا انخاب منزلی خاص نمی شود.

بنابراین زوجه در زمان آوردن شرط ضمن عقد برای تعیین حق مسکن در ازدواج باید به این موارد نیز دقت داشته باشد و شروط مد نظر زوجه به صورت واضح و صریح ذکر شود تا جای ابهامی باقی نماند.

حق سکونت مستقل برای زن

با توجه به ماده 1115 قانون مدنی در شرایط خاصی، زن می تواند مسکن علی حده (مستقل) برای خود اختیار کند و جدا از شوهر خود زندگی کند. این شرایط عبارتند از:

• زندگی با زوج دربردارنده ترس از ضرر بدنی باشد.
• زندگی با زوج دربردارنده ترس از ضرر مالی باشد.
• زندگی با زوج دربردارنده ترس از ضرر جانی باشد.
• زندگی با زوج دربردارنده ترس از ضرر شرافتی باشد.

تا زمانی که این شرایط وجود داشته باشد و برای دادگاه نیز ثابت شده باشد، زن نمی تواند به منزل شوهر برگردد ولی همچنان نفقه زن بر عهده مرد خواهد بود و باید پرداخت شود.

اگر مسکنی که مرد برای برگشت و زندگی با همسر خود تهیه می کند ویژگی های لازم برای زندگی را نداشته باشد و مورد تایید دادگاه نباشد، مرد نمی تواند همسر خود را به اجبار برگرداند.

همچنین در مواردی که دادگاه تشخیص دهد، زندگی با خانواده مرد مناسب شأن زن نیست، حکم به تهیه منزل مستقل توسط مرد را می دهد و زوجه می تواند تا زمانی که زوج مسکنی مناسب با شأن او آماده نکرده از تمکین خودداری کند ولی همچنان نفقه خود را دریافت کند.

شان و جایگاه زن با بررسی عوامل مختلفی در زندگی زن پیش از ازدواج مانند شغل، درآمد، تحصیلات و سایر عوامل موثر توسط مددکار اجتماعی تشخیص داده می شود.

نکات مهم در مورد حق مسکن زوجه

از نکات مهم قابل ذکر برای زوجه ای که حق تعیین مسکن دارد، این مطلب است که این حق برای زمان و تعداد خاص و محدودی به او تعلق ندارد، بلکه این حق یک حقی دائمی است و در مواقع لزوم، به دفعات قابل استفاده است.

نکته دیگر اینکه، زنی که این حق را دارد نباید از آن سوء استفاده کند تا همسر خود را مجبور به زندگی در خارج از کشور و یا زندگی با اعضای خانواده خودش بکند.

مطلب دیگر در مورد حق تعیین مسکن که زن ها باید بدانند این است که در اختیار گرفتن حق مسکن توسط زن و سلب آن از مرد به دو شکل قابل انجام است: به صورت شرط ضمن عقد نکاح و بعد از عقد نکاح.

لازم به ذکر است که زن دارای حق مسکن، باید در زمان انتخاب مسکن، وضعیت اجتماعی شوهر و شأن خود را با هم در نظر داشته باشد.

در نهایت باید گفت افزایش آگاهی و اطلاعات حقوقی جامعه و آشنایی مردم نسبت به حقوق خودشان، می تواند مشکلات حقوقی جامعه را کاهش دهد. با ارائه این مطالب، اهمیت شرط ضمن عقد حق مسکن برای زوجه، مشخص شد.

در مواردی که اختلافاتی در زمینه حق مسکن در ازدواج و مطالبه این حق وجود دارد تا جایی که لازم است، زوجین برای حل این اختلافات به دادگاه مراجعه کنند. قطعا مراجعه به وکیل متخصص از راهکارهای منطقی و اولیه برای حل و فصل دعوی و احقاق حق طرفین دعواست.

مقالات مرتبط:

حکم ترک منزل توسط زن بدون اجازه شوهر چیست؟