صیغه موقت چیست؟
ازدواج موقت، متعه یا نکاح منقطع که به صیغه نیز معروف است، نوعی ازدواج در مذهب شیعه است که در آن عقد ازدواج برای مدت معین و محدودی با مهریه ای معلوم، بین زن و مرد بسته میشود و با پایان آن رابطه زوجیت خود به خود منقضی میشود.
ازدواج در ایران دو نوع دارد ازدواج دائم و ازدواج منقطع که آن را متعه و نکاح (ازدواج) موقت نیز میگویند.
در جامعه حاضر ایران قالبا نسبت به صیغه دیدگاه بدی داریم و بعضا ازدواج موقت را برابر با کار خلاف شرع می دانیم.
ازدواج موقت از نیازهاى ضرورى جامعه اسلامى است که متأسفانه بنا به دلایل فرهنگى و آمادگى لازم در جامعه، تاکنون نتوانسته است جایگاه قانونى خود را بیابد.
در ماده‌ی 1075 قانون مدنی ایران ازدواج موقت به رسمیت شناخته شده است، شرایط و ارکان اساسی ازدواج موقت عبارت اند از شرایط صحت نکاح دائم به اضافه‌ی تعیین مدت مشخص و تعیین مهر معین برای زن.
موانع ازدواج موقت نیز همان موانع ازدواج و عقد دائم هستند.
شرایط صیغه موقت
در اسلام ازدواج چه دائم باشد و چه موقت حتماً باید با رضایت طرفین (زن و مرد) باشد.
در ازدواج موقت نوشتن و شاهد گرفتن لازم نیست و فقط رضایت طرفین و خواندن صیغه کافی است.
خود زن و مرد می‌توانند صیغه عقد موقت را بخوانند. ابتدا مدت عقد (از یک ساعت تا چند سال) و میزان مهر (مثلاً از هزار تومان تا …) را معین کنند و بعد صیغه عقد را بخوانند.
زن در زمان اجرای عقد موقت، نباید در نکاح کس دیگری باشد (همسر شخص دیگری نباشد)
دختری که به حد بلوغ رسیده و رشیده است؛ یعنی مصلحت خود را تشخیص می دهد اگر بخواهد شوهر کند چنانچه باکره باشد باید از پدر یا جد پدری خود اجازه بگیرد.
زنی که باکره نباشد در صورتی که بکارتش به وسیله شوهر کردن از بین رفته باشد اجازه پدر و جد لازم نیست.
شخصی که صیغه را می خواند باید بالغ و عاقل باشد.
زن زمانی که می خواهد به عقد مردی در آید، اگر قبلا در عقد دیگری بوده و طلاق گرفته یا مدت عقد موقت به سر آمده، مدت عده خود را نیز گذرانده باشد.
زن زمانی که در عقد دیگری بوده، با مردی که قصد دارد در آینده با او ازدواج کند، زنا نکرده باشد؛ زیرا اگر مرد زنا با زن شوهردار انجام دهد برای همیشه آن زن بر او حرام می شود.
نکات و احکام صیغه موقت
عقد موقت طلاق ندارد بلکه جدا شدن زن و مرد بواسطه تمام شدن مدت عقد و یا بخشیدن مدت (مرد باقیمانده زمان عقد را به زن می‌بخشد) می‌باشد.
در ازدواج موقت ارث وجود ندارد. بنابر این با فوت هر یک از طرفین، طرف مقابل از او ارثی نمی‌برد. البته اگر صیغه منجر به تولد فرزند شود آن فرزند از پدر و مادر خود ارث می‌برد.
حدود لذت جنسی در ازدواج موقت زن و مردی که با هم ازدواج کرده اند در دوران عقد موقت دو طرف می توانند از یک دیگر همانند دوران عقد دائم لذت ببرند مگر آن که زن در عقد شرط کند که شوهر با او نزدیکى نکند، در این صورت عقد و شرط او صحیح است و شوهر فقط مىتواند لذت هاى دیگر از او ببرد، ولى اگر بعداً به نزدیکى راضى شود، شوهر مىتواند با او نزدیکى نماید.
مهریه صیغه موقت
مهریه باید به گونه ای باشد که ارزش مالی داشته و مقدار آن هم کاملا مشخص باشد. مثلا اگر می گویند مهریه یک جلد کلام الله مجید باشد، یا این قرآن کریم را همان موقع نشان دهند که معلوم شود چه قرآنی منظور است و یا این که قیمت آن را مشخص کنند و بگویند: مهریه، یک جلد کلام الله مجید باشد، به قیمت 10 هزار تومان.
در شرایط ازدواج موقت باید مقدار وقت و مقدار مهر تعیین شده باشد و بدون آن باطل است.
به محض این که عقد خوانده شد مرد مهریه را مدیون است واگر مرد مدّت صیغه را ببخشد، چنان چه با او نزدیکى کرده، باید تمام چیزى را که قرار گذاشته به او بدهد و اگر نزدیکى نکرده باید نصف آن را بدهد.
اگر مقدار مهریه در عقد موقت مشخص شد و مرد بنا به دلایلی قصد پرداخت آن را نداشته باشد عقد آنها صحیح است، ولی مهر را باید بدهد، و اگر نپردازد، کار حرام کرده و شرعاً مدیون و بدهکار است و مثل کسی است که مال دیگری را غصب کرده یا تصرف کرده است.
شوهر در هچی شرایطی نمی تواند از اصل پرداخت مهریه امتناع ورزد، مگر آن که زن مهر خود را ببخشد.
نحوه خواندن صیغه
به احتیاط واجب صیغه موقت و دائم عقد باید به عربی صحیح خوانده شود. و اگر خود مرد و زن نتوانند صیغه را به عربی صحیح بخوانند به هر لفظی که صیغه را بخوانند صحیح است، و لازم هم نیست که وکیل بگیرند اما باید لفظی بگویند که معنای «زوّجت» و «قبلت» را بفهماند.
روش اول: عاقد، شخص ثالث است.
اگر عاقد شخص دیگری باشد، ابتدا باید از هر دو طرف برای خواندن صیغه ی عقد وکالت بگیرد و بعد از آن، صیغه را این گونه بخواند:
فرض کنید که نام خانم «فاطمه» است و نام آقا هم «علی». در این صورت:
به وکالت از خانم بگوید: زَوَّجتُ مُوکِّلَتی (فاطمۀ) مُوَکَّلی (علی) فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ عَلَی المَهر المَعلُوم
پس به وکالت از آقا بگوید: قَبِلتُ التَّزویجَ لِمُوَکِّلی (علی)
معنی صیغه روش اول :
موُکّل خودم «فاطمه» را به تزویج «علی» در آوردم، در مدت مشخص و با مهریه ی مشخص
قبول کردم این ازدواج را.
روش دوم : عاقد، خود زن و مرد هستند.
اگر آقا و خانم هر کدام بخواهند صیغه ی مربوط به خود را بخوانند، این گونه بگویند:
ابتدا خانم می گوید: «زَوَّجتُکَ نَفسِی فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهرِالمَعلُوم»
بعد بلافاصله آقا بگوید: «قَبِلتُ التَّزویجَ»
معنی صیغه روش دوم:
خانم می گوید: تو را به زوجیت خود درآوردم، در مدّت مشخص و با مهریه ی مشخص.
آقا می گوید: قبول کردم این زوجیت را.
روش سوم: عاقد، خود داماد است.
اگر آقا از خانم وکالت بگیرد که خودش صیغه ی عقد را بخواند، این گونه بگوید:
ابتدا به وکالت از خانم بگوید: «زَوَّجتُ مُوَکِّلَتِی (فاطمۀ) نَفسِی، فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهر المَعلُوم»
بعد بلافاصله برای خودش بگوید: «قَبِلتُ التَّزویج»
معنی صیغه روش سوم:
موکلم فاطمه را به ازدواج خودم در آوردم، در مدّت معلوم و با مهر معلوم
قبول کردم این ازدواج را.
روش چهارم: عاقد، خود عروس است.
اگر خانم از آقا وکالت بگیرد که خودش صیغه ی عقد را بخواند، این گونه بگوید:
ابتدا از طرف خود بگوید: «زَوَّجتُک نَفسِی، فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهر المَعلُوم»
بعد بلافاصله از طرف داماد (موکل خود) بگوید: «قَبِلتُ التزویج لموکِّلی (علی)»
معنی صیغه روش چهارم :
خودم را به ازدواج تو درآوردم در مدت معلوم با مهر معلوم
قبول کردم این تزویج را از طرف موکلم.
کسانی که قصد دارند بعد از عقد موقت، با یکدیگر عقد دائم داشته باشند. باید قبل از خواندن عقد دائم، یا مدت عقد موقت تمام شده باشد و یا این که آقا بگوید: «مابقی مدت را به همسرم بخشیدم». اگر این کار را انجام ندهند، عقد دائم باطل است و با به اتمام رسیدن مدت عقد موقت، به یکدیگر نامحرم می شوند.
عده در صیغه موقت
مدت عده ازدواج موقت، دو بار پاک شدن از قاعدگی پس از پایان متعه است. برای اشخاصی که با وجود یائسه نبودن قاعده نمیشوند، این مدت ۴۵ روز است.
اگر شوهر در مدت زمان ازدواج موقت بمیرد، بر اساس نظر مشهور عده همانند ازدواج دائم سه ماه و ده روز است.
وضعیت عده در ازدواج موقت با عده در ازدواج دائم متفاوت است. مطابق ماده‌ی 1152 قانون مدنی عدهی فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن در مورد نکاح منقطع در زن غیر باردار دو طهر (دو عادت ماهانه) است مگر این که زن با اقتضای سن، عادت زنانگی نبیند که در این صورت ۴۵ روز است.
عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن در مورد زن حامله، تا زمان وضع حمل است. زن یائسه و زنی که با همسر خود نزدیکی نداشته نیازی به نگاه داشتن عدهی انقضا یا بذل مدت و فسخ نکاح ندارد اما عدهی وفات٬ در همهی موارد باید رعایت شود.
مطابق ماده‌ی 1154 قانون مدنی، عده وفات چه در دائم و چه در منقطع٬ در هر حال چهار ماه و ده روز است مگر اینکه زن حامل باشد که در این صورت عده وفات تا موقع وضع حمل است مشروط بر این که فاصله بین فوت شوهر و وضع حمل از چهار ماه و ده روز بیشتر باشد و الا مدت عده همان چهار ماه و ده روز خواهد بود.
مذهب در صیغه موقت
زن نمیتواند با غیر مسلمان و بنا به قولی غیر شیعیان دوازده امامی ازدواج کند و مرد هم با زن ناصبی و مشرک نمیتواند ازواج کند اما با اهل کتاب از جمله زرتشتیان میتواند ازدواج کند.
تعداد ازدواج موقت زن با بیش از یک مرد در یک زمان جایز نیست اما بر اساس نظر مشهور مرد در ازدواج موقت محدودیت عددی ندارد و به هر میزان که بخواهد میتواند همسر موقت اختیار کند، برخلاف ازدواج دائم که به چهار همسر همزمان محدود شدهاست.
ثبت رسمی
ماده 21 قانون حمایت از خانواده مقرر میدارد: نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در جهت محوریت و استواری روابط خانوادگی، نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است مورد حمایت قرار میدهد.
نکاح موقت نیز تابع موازین شرعی و مقررات قانون مدنی است و ثبت آن در موارد زیر الزامی است:
هنگامی که زن صیغه ای باردار گردد، مرد موظف و مکلف به ثبت ازدواج موقت خواهد بود.
وقتی که ضمن عقد، ثبت ازدواج موقت از سوی زوجه شرط شده باشد و این شرط قابل اثبات باشد، مرد مکلف به ثبت ازدواج موقت است.
زمانی که طرفین ازدواج بر ثبت ازدواج موقت توافق کنند.
امتناع مرد از ثبت رسمی
آیین نامه اجرایی ماده 21 قانون حمایت از خانواده، در بهمن ماه سال 93 تصویب شده است. و تصریح می دارد: چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم میشود.
این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است.
امتناع مرد از گرفتن شناسنامه برای فرزند حاصل از عقد موقت
بر اساس ماده 8 قانون حمایت از خانواده و بر اساس اصول آیین دادرسی گرفتن تقاضای صدور شناسنامه در صلاحیت دادگاه خانواده محل اقامت خوانده یا آخرین محل سکونت وی در صورت خروج از کشور یا مشخص نبودن محل اقامت وی خواهد بود.
مادر میتواند با مراجعه به دادگاه خانواده و اثبات واقعه ازدواج موقت که به تبع آن الحاق فرزند به پدر ثابت خواهد شد پدر را ملزم به اخذ شناسنامه برای فرزند نماید این عمل باعث تعلق ارث و سایر حقوق به چنین فرزندی خواهد شد.
حتی اگر به پدر فرزند هم دسترسی نباشد جای نگرانی نیست؛ چراکه تبصره ماده شانزده قانون ثبت احوال مقرر کرده است اگر ازدواج پدر و مادر شرعی باشد، اما به ثبت رسمی نرسیده باشد، در صورتی که پدر به هر دلیل حضور نداشته باشد و به مدارک وی نیز دسترسی وجود نداشته باشد، مادر باید برای صدور شناسنامه یک طرفه از دادگاه حکم «امین موقت» دریافت کند.
با دریافت حکم امین موقت، مادر سمت قانونی پیدا کرده و میتواند با مراجعه به ادارات ثبت احوال نسبت به صدور شناسنامه یک طرفه مادری، با نام خانوادگی خود اقدام کند.
مقالات مرتبط:
