سقط جنین نامشروع
سقط جنین یکی از موارد آسیب زا و نامطلوبی است که اغلب بعد از روابط نامشروع بین زن و مرد نامحرم و یا در شرایطی که زن و شوهر به دلایلی نمی خواهند طفل خود را نگه دارند رخ می دهد.
این موضوع به طور چشم گیری در دنیا رایج شده است و تبدیل به یکی از مباحث روز دنیا شده است. آمار سقط جنین روزانه در ایران به طور میانگین 700 هزار جنین تخمین زده شده است که این رقم بیانگر نیاز به آموزش بهداشت در روابط و بالا بردن سطح اطلاعات و آگاهی درباره روابط و مسائل پیش روی آن است؛ علاوه بر این لازم است در این باره قانون گذاری درست و اصولی صورت بگیرد تا از عوارض سقط و تولد کودکان ناسالم به طور اساسی جلوگیری شود.
همه چیز درباره سقط جنین
مطابق قوانین کشور ما سقط جنین پذیرفته نشده است و قابل مجازات است مگر در صورتی که با توجه به مقررات قانونی و بر اساس اصول انجام شود. از این رو لازم است درباره سقط جنین به خصوص سقط جنین نامشروع اطلاعات درستی داشته باشیم. برای تشریح این موضوع به جرم سقط جنین، مجازات آن، شرایط سقط جنین قانونی و نظرات اسلام در این باره می پردازیم.
سقط جنین عمدی
یعنی مرتکب با آگاهی نسبت به عملی که انجام می دهد و با قصد اقدام به از بین بردن جنین نماید.
سقط جنبن طبق قانون در صورتی که مطابق شرایط قانونی انجام نشود جرم است از این رو یک سوال رایج در سقط جنین این است که در صورتی که جنینی به عمد و با قصد و نیت از بین بردن سقط شود، چه مجازاتی در انتظار مرتکب است یا به عبارتی چه حکمی دارد؟
مطابق ماده 306 قانون مجازات اسلامی «جنایت عمدی بر جنین، هرچند پس از حلول روح باشد، موجب قصاص نیست. در این صورت مرتکب علاوه بر پرداخت دیه به مجازات تعزیری مقرر در کتاب پنجم «تعزیرات» محکوم می شود.»
بنابراین طبق ماده سقط عمدی جنین حتی اگر بعد از چهار هفتگی و حلول روح در بدن باشد منجر به قصاص مرتکب نمی شود بلکه مجازات دیه و تعزیر را در پی خواهد داشت.
اما در تبصره همین ماده شرایطی در نظر گرفته شده است که در صورت وجود آنها قصاص ثابت خواهد بود. تبصره ماده مقرر داشته است که : «اگر جنینی زنده متولد شود و دارای قابلیت ادامه حیات باشد و جنایت قبل از تولد، منجر به نقص یا مرگ او پس از تولد شود و یا نقص او بعد از تولد باقی بماند قصاص ثابت است.» از این رو با توجه به تبصره ماده فوق الذکر در شرایط زیر جنایت بر جنین موجب قصاص است:
مرتکب عامدا آسیبی به جنین وارد کند که جنین زنده متولد شود و قابلیت اینکه زنده بماند را داشته باشد اما جنایتی که قبل از تولد به او وارد شده است باعث مرگش شود در این صورت مرتکب به قصاص نفس محکوم خواهد شد.
اگر آسیبی به جنین وارد شود که باعث نقص عضو او بعد از تولد شود و یا آسیب به نحوی وارد شده باشد که نقص عضو بعد از تولد رخ بدهد، در این شرایط مرتکب به قصاص عضو محکوم می شود.
شرایط قانونی
همانطور که گفته شد قانون شرایطی را پیش بینی کرده است که در موارد ضرورت سقط به طور قانونی انجام شود.
درباره شرایط قانونی سقط جنین قانون گذار ماده واحده ای تحت عنوان قانون سقط درمانی تصویب کرده است که مقرر می دارد «سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تأیید پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین که به علت عقب افتادگی یا ناقص‌الخلقه بودن موجب حرج مادر است و یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توأم باشد قبل از ولوج روح (چهار ماه) با رضایت زن مجاز می باشد و مجازات و مسؤولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود. متخلفین از اجرای مفاد این قانون به مجازات های مقرر در قانون مجازات اسلامی محکوم خواهند شد.»
طبق این ماده واحده در صورت وجود سه شرط می توان به صورت قانونی سقط درمانی کرد:
- تشخیص قطعی سه پزشک متخصص
- نظر پزشکی قانونی درباره سقط درمانی و تایید آن
- سقط قبل از چهار ماهگی باشد
- احراز رضایت زن
از این رو در پاسخ به این سوال که سقط جنین تا چند ماهگی مجاز است باید گفت امکان سقط جنین تا قبل از چهار ماهگی در صورت وجود سایر شرایط فوق الذکر وجود دارد.
سقط جنین زنازاده
همانطور که تا اینجا مشخص شد سقط جنین مطابق قانون جرم است اما در صورت وجود شرایطی می تواند قانونی باشد.
یک سوال مهم در این زمینه این است که در صورتی که جنین بر اثر رابطه خارج از ازدواج به وجود آمده باشد و به اصطلاح عامیانه زنازاده باشد تکلیف سقط او چه خواهد بود؟
طبق آنچه که شرع و فقه در این باره می گوید جنین ناشی از زنا را می توان تا قبل از ولوج روح یعنی قبل از چهار ماهگی سقط نمود.
در این باره فرقی نمی کند که جنین ناشی از رابطه با تراضی طرفین باشد یا ناشی از تجاوز به زن بارداری صورت بگیرد. بنابراین حکم شرعی سقط جنین ناشی از زنای به عنف نیز این گونه است که تا قبل از چهار ماهگی امکان آن وجود دارد.
سقط جنین سندروم داون
ماده فوق الذکر مقرر کرده است در صورتی که پزشکی قانونی احراز کند تولد جنین به علت بیماری مانند عقب افتادگی یا ناقص الخلقه بودن موجب حرج یعنی زحمت زیاد و قابل تحمل برای مادر می شود یا تولد جنین باعث تهدید جان مادر می شود، در صورت وجود سایر شرایط گفته شده، می تواند مجوزی برای سقط جنین باشد. جنین سندروم داون نیز در صورتی که موجب حرج مادر شود یا باعث تهدید جان مادر شود قبل از چهار ماهگی با تشخیص سه پزشک متخصص و رضایت مادر می تواند سقط شود.
بدون اجازه شوهر
گفتیم سقط جنین در هر مرحله ای که باشد در صورتی جرم محسوب نمی شود که دارای شرایط قانونی باشد. از این رو اگر زن چه با اجازه شوهر چه بی اجازه شوهر اقدام به سقط جنین به صورت غیر قانونی نماید مرتکب جرم سقط جنین شده است و مستحق مجازات دیه و تعزیر مقرر شده در قانون است.
مجازات سقط جنین نامشروع
با توجه به قانون مجازات اسلامی سقط جنین مجازات قصاص ندارد اما موادی در قانون پیش بینی شده است که سقط جنین در صورت علم و آگاهی مرتکب به حامله بودن زن منجر به اعمال مجازات تعزیری می شود. باید توجه داشت در مواردی که گفته می شود تفاوتی بین سقط جنین نامشروع و سقط جنین مشروع وجود ندارد.
سقط جنین با ضرب و اذیت و آزار
طبق ماده 622 قانون مجازات اسلامی«هر کس عالماً عامداً به واسطه ضرب یا اذیت و آزار زن حامله، موجب سقط جنین وی شود، علاوه بر پرداخت دیه یا قصاص حسب مورد به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد.»
تهیه وسایل سقط جنین توسط پزشک، ماما یا داروفروش یا شخصی که تحت این عناوین فعالیت می کند:
طبق ماده 624 قانون مجازات اسلامی «اگر طبیب یا ماما یا داروفروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا داروفروشی اقدام میکنند وسایل سقط جنین فراهم سازند و یا مباشرت به اسقاط جنین نمایند به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت‌خواهد پذیرفت.»
زمانی که کسی به غیر از پزشک، ماما یا دارو فروش با دادن ادویه یا استفاده از وسایل دیگر باعث سقط جنین شوند:
طبق ماده 623 قانون مجازات اسلامی «هر کس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردد به شش ماه تا یک سال حبس محکوم میشود و اگر عالماً و‌عامداً زن حامله‌ای را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگری نماید که جنین وی سقط گردد به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد مگر این که‌ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر میباشد و در هر مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد.»
دیه سقط جنین
موضوع سقط جنین همیشه با دیه سقط جنین همراه است زیرا علی الاصول سقط جنین مجازات قصاص ندارد (یعنی اصل بر این است که مجازات قصاص ندارد مگر در شرایط خاص) و مرتکب به مجازات دیه یا مجازات تعزیری یا هر دو محکوم می شود. طبق ماده 716 قانون مجازات اسلامی کتاب دیات دیه سقط جنین به ترتیب ذیل است:
- نطفه ای که در رحم مستقر شده است (یعنی دیه سقط جنین دو هفته ای): دوصدم دیه کامل
- علقه که در آن جنین به صورت خون بسته در می آید (یعنی دیه سقط جنین یک ماهه): چهارصدم دیه کامل
- مضغه که در آن جنین به صورت توده گوشتی در می آید (یعنی دیه سقط جنین دو ماهه): شش صدم دیه کامل
- عظام که در آن جنین به صورت استخوان درآمده لکن هنوز گوشت روییده نشده است (یعنی دیه سقط جنین سه ماهه): هشت صدم دیه کامل
- جنینی که گوشت و استخوانبندی آن تمام شده ولی روح در آن دمیده نشده است (یعنی دیه سقط جنین چهار ماهه یا دیه سقط جنینی که قلبش تشکیل نشده): یک دهم دیه کامل
دیه جنینی که روح در آن دمیده شده است (یعنی دیه سقط جنینی که از چهار ماه بیشتر است):
دیه سقط جنینی که از چهار ماهگی گذشته است:
- پسر باشد: دیه کامل انسان
- دختر باشد: نصف دیه کامل انسان
- اگر مشتبه (یعنی نمی توان تشخیص داد زن است یا مرد) باشد: سه چهارم دیه کامل انسان
از نظر اسلام
با توجه به اسلامی بودن کشور ما و اینکه اغلب افراد جامعه مسلمان هستند برای افرادی که قصد سقط جنین نامشروع دارند بسیار مهم است که بدانند سقط جنین حرام است یا نه و یا اینکه سقط جنین از چه ماهی حرام است؟
درباره مسئله سقط جنین در اسلام می توان به نظرات فقها و قران استناد نمود. فقها نظرات مختلفی را بیان کرده اند که با توجه به مکاتب خاص خودشان است و قران نیز به طور مستقیم و واضح به موضوع سقط جنین اشاره نکرده است و تنها آیاتی که می توان به آنها استناد کرد آیاتی است درباره ارزش و منزلت جان انسان که باید محترم شمرده شود.
بنابراین در یک بررسی کلی می توان گفت که اسلام علی الاصول با موضوع سقط جنین نامشروع مخالف است و آن را حرام می داند اما در مواردی اجازه آن را به افراد داده است.
یکی از مهمترین این موارد زمانی است که هنوز روح در جنین دمیده نشده که این زمان را همان چهار ماهگی می دانند؛ مسلمان علت این امر را از بین بردن یک زندگی و کشتن یک انسان می دانند. علاوه بر این فقها شیعه به طور اتفاق معتقدند که در صورتی که مادر به علت وجود جنین در معرض خطر مرگ باشد و سلامت او مورد تهدید باشد می توان سقط جنین را انجام داد زیرا مادر انسان کاملی است که وجود دارد اما جنین هنوز زندگی را درک نکرده است.
همچنین در مورد جنین زنازاده نیز اسلام اجازه سقط را داده است.
مقالات حقوقی:
