طلاق عسر و حرج
متاسفانه، شرایط فرهنگی و حقوقی در جامعه ما به گونه‌ای است که در بحث طلاق، حقوق کمتری به زنان داده شده است. همچنین به دلیل ضعف‌های قانونی بسیار، برخی مردان از این شرایط سوء استفاده کرده و زندگی را برای همسر خود به جهنم تبدیل می‌کنند. از سوی مقابل نیز، برخی از زنان برای رسیدن به طلاق با تحت فشار گذاشتن مردان از طریق مطالبه مهریه، سعی می‌کنند این هدف را دنبال نمایند. نتیجه این امر آشفته بازاری است که در حوزه دعاوی خانواده دیده می‌شود که نتیجه آن قطعا به ضرر هر دوی زوجین خواهد بود. در این صفحه با بررسی عسر و حرج و نیز نحوه اقدام برای طلاق از سمت زوجه سعی می‌کنیم به سوالات شما عزیزان پاسخ دهیم.
مفهوم عسر و حرج در طلاق
عسر و حرج در ساده‌ترین مفهوم، به معنای قرار گرفتن در رنج و سختی بسیار است. بر همین اساس، مفهوم عسر و حرج در طلاق عبارت است از ایجاد وضعیتی برای زوجه یا زن که ادامه زندگی مشترک برای وی بسیار مشکل باشد و از تحمل وی خارج گردد. در واقع زمانی که زن در عسر و حرج قرار بگیرد، به جهت مسائل و مشکلات به وجود آمده، دیگر قادر به ادامه رابطه زوجیت نیست. به همین جهت، با طرح دعوی طلاق عسر و حرج، خواهان جدایی از همسر خود می‌گردد.
مبانی مربوط به عسر و حرج در قانون مدنی ذکر شده است. مهمترین ماده قانونی در تعریف عسر و حرج زن، ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی می‌باشد. براساس این ماده، می‌توان گفت که مبنای عسر و حرج عرفی است. به همین دلیل با وجود این که در این ماده، برخی از مصادیق عسر و حرج ذکر شده، اما قانونگذار اعلام می‌دارد که ممکن است، شرایط دیگری نیز موجب عسر و حرج گردد. بنابراین، تشخیص عسر و حرج با دادگاه خواهد بود.
بنابراین، با توجه به متن این ماده باید گفت، راهکارهای مختلفی برای اثبات این سختی و مشقت برای زوجه وجود دارد. اما اثبات این موضوع به این سادگی ها نیست. چرا که قانون حمایت از خانواده و سایر قوانین برای جلوگیری از شیوع پدیده طلاق، شکل گرفته است. به همین جهت قانونگذار در تشخیص عسر و حرج سخت گیری بسیاری را انجام می دهد.
مصادیق عسر و حرج
با تبصره الحاقی به ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، مصادیق عسر و حرج نیز به این ماده اضافه گردید، تا بتواند حدود شفافیت را به این ماده اضافه نماید. بر این اساس، چنانچه زن بخواهد، دادخواست طلاق عسر و حرج را ثبت نماید، باید یکی از دلایل ذیل و یا مانند آن‌ها را که مستوجب سختی شدید است، به دادگاه ارائه دهد:
ترک زندگی
ترک زندگی خانوادگی توسط زوج، به مدت ۶ ماه متوالی و یا ۹ ماه متناوب در یک سال، بدون عذر موجه. البته باید توجه نمود که اثبات این موضوع چندان آسان نیست و باید استشهادیه معتبر و نیز دلایل محکمه پسند در مورد غیبت زوج به دادگاه ارائه شود.
اعتیاد
اعتیاد زوج به یکی از مواد مخدر و یا ابتلای وی به مشروبات الکلی: این مورد نیز دارای شرایط خاصی است. زوجه برای اثبات عسر و حرج در طلاق از این راه باید دو مطلب را به دادگاه ارائه دهد: ۱- اعتیاد و یا ابتلای وی شدید و نیز مضر برای زندگی خانوادگی و مشترک می‌باشد. ۲- ترک مواد مخدر و یا مشروبات الکلی در زمان مقرر شده توسط پزشکی قانونی انجام نشود. بنابراین چنانچه میزان اعتیاد کم باشد و یا زوجه نتواند اثبات نماید که این سوء مصرف موجب ایجاد خطر جدی برای زندگی خانوادگی شده، طلاق میسر نیست.
محکومیت کیفری
محکومیت قطعی زوج به حبس ۵ سال یا بیشتر. باید توجه کرد که باید محکومیت قطعی باشد. بنابراین، صرف وارد شدن اتهام و نیز تشکیل پرونده نمی‌تواند دلیل طلاق باشد.
سوء رفتار
ضرب و شتم یا هر گونه سوء رفتار مستمر که عرفا برای زوجه قابل تحمل نباشد. در این مورد نیز ادله قانونی می‌بایست وجود داشته باشد. به طور مثال، در مورد ضرب و شتم باید حتما زن از قبل شکایت کرده باشد و زوج در دادگاه محکوم قطعی گردیده باشد. داشتن نامه پزشکی و گزارش کلانتری اماره محسوب می‌گردد. اما ممکن است قاضی به صرف همین موارد طلاق عسر و حرج را صادر ننماید. در مورد سوء رفتار مستمر زوج نیز عرف و سلیقه قاضی نیز مهم است. البته مستمر بودن آن رفتار نیز بسیار اهمیت دارد. به طور مثال مردی که دارای فساد اخلاقی شدید است و یا به طور مداوم فحاشی می‌کند به طوری که برای دادگاه قابل اثبات باشد، می‌تواند به عنوان دلیل عسر و حرج مورد استفاده قرار گیرد.
بیماری
ابتلای زوج به بیماری صعب العلاج روانی یا ساری و یا هر عارضه صعب العلاج دیگر: اثبات عسر و حرج با استفاده از بیماری نیز فرایند دشواری است. چنانچه زوجه مدعی است که زوج بیماری خطرناک یا صعب العلاجی دارد باید در دادخواست خود، درخواست معاینه پزشکی قانونی را داشته باشد. برخی از زنان فکر می‌کنند، صرف داشتن یک نامه از یک روانشناس یا روانپزشک برای ایجاد شرایط طلاق کافی است. اما اینگونه نیست. در واقع تشخیص صعب العلاج بودن یک بیماری صرفا با پزشکی قانونی نیست و نامه پزشکی دیگر، صرفا به عنوان یک اماره محسوب می‌گردد. همچنین، صرف داشتن اختلال شخصیت و یا بیماری‌های مزمن عسر و حرج را ایجاد می‌کند. البته برخی بیماری‌ها نظیر ایدز، هپاتیت، ام اس، معلولیت‌هایی که پس از ازدواج ایجاد شده، عقیم بودن و … می‌توانند در طلاق از طرف زن دلیل مناسبی باشند.
نحوه طرح دعوی
باید به این نکته توجه داشته باشد، که اثبات عسر و حرج بسیار دشوار بوده و بهتر است که حتما از یک وکیل طلاق متخصص مشاوره حقوقی دریافت کنید. نحوه طرح دعوی طلاق عسر و حرج به شکل زیر است:
در ابتدا مانند هر دعوی دیگری باید دادخواست ثبت گردد. در تنظیم دادخواست انجام شده باید توجه داشته باشید که موارد و دلایلی که موجب ایجاد عسر و حرج شده باید به طور دقیق ذکر گردد و حتی به مواد قانونی استناد گردد.
با ارجاع پرونده به دادگاه صالح (براساس محل زندگی مشترک و یا محل سکونت زوجه)، دادگاه دلایل زن را برای عسر و حرج در طلاق بررسی می‌کند. همچنین در صورت لزوم، از مراجع قضایی و پزشکی قانونی نیز استعلام گرفته خواهد شد.
در صورت احراز شرایط عسر و حرج، دادگاه حکم طلاق را صادر می‌کند. مرد می‌تواند به حکم صادر شده، اعتراض داشته باشد. پس از قطعیت حکم، زوجه می‌تواند تا شش ماه به دفترخانه طلاق مراجعه نماید. البته باید توجه داشت که چنانچه زوج در مراحل دادرسی حضور پیدا نکند، زمان رسیدگی و به تبع آن قطعی شدن حکم بسیار طولانی تر خواهد بود. چرا که هم انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار به مراحل اضافه می گردد و هم برای قطعیت حکم، مرحله واخواهی در کنار مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی نیز بگذرد.
تفاوت طلاق عسر و حرج با شروط ۱۲ گانه عقدنامه
بسیاری از افراد به اشتباه تصور می‌کنند که شروط ۱۲ گانه عقدنامه، همان دلایل مربوط به عسر و حرج در طلاق است. اما باید گفت این دو مساله به لحاظ حقوقی با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. هر چند که برخی از شروط این دو حالت، با یکدیگر یکسان هستند. تفاوت طلاق عسر و حرج با شروط ۱۲ گانه عقدنامه در نکات زیر است:
در عقدنامه ذکر شده است که زوج به زوجه وکالت داد که چنانچه هر کدام از شروط ۱۲ گانه رخ دهد، از جانب وی مراحل طلاق را انجام دهد. بنابراین، باید در صورت تحقق یکی از این شروط، وکالت مرد به زن قابلیت اجرایی دارد. این در شرایطی است که ممکن است زن در عسر و حرج نباشد. به طور مثال در مورد ازدواج دوم مرد، ممکن است همسر اول در عسر و حرج نباشد، اما می‌تواند با وکالت زوج اقدام به طلاق نماید.
در مورد طلاق به دلیل محقق شدن شروط عقدنامه، در واقع به لحاظ قانونی رضایت مرد موجب طلاق می‌گردد. به همین دلیل دادگاه گواهی عدم سازش صادر می‌نماید. اما در مورد طلاق عسر و حرج، حکم دادگاه موجب طلاق خواهد بود. به همین جهت دادگاه دادنامه طلاق صادر می‌نماید.
مقالات مرتبط:
