حتما تا به حال واژه اعاده حیثیت را شنیده اید اما این واژه در اصطلاح قانونی به چه معنا است، روند قانوی آن به چه شکل است و برای فرد خاطی چه مجازاتی در نظر گرفته شده است؟ در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه خواهیم پرداخت.

اعاده حیثیت چیست؟

ادعای شرف یا در اصطلاح حقوقی آن اعاده حیثیت به این معناست که هرکس به هر نحو امور غیر واقع را به دیگری نسبت دهد به شکلی که این کار سبب پایمال شدن حقوق دیگری اعم از مادی یا معنوی شود، به موجب قانون برای او حقی در جهت اعادهٔ حیثیت و حقوق از دست رفته ایجاد شده تا به واسطهٔ آن بتواند آثار جرم انگاری یا محکومیت احتمالی علیه خود را برطرف نماید. گفتنی است که اعاده حیثیت نیاز به شاکی خصوصی دارد پس با مراجعه به دادسرا و طرح شکایت علیه فرد مزبور می‌توان به این کار مبادرت ورزید.

یکی از دلایکی که سبب از بین رفتن آبرو  فرد شده و موجب می شد تا نسبت به اعاده حیثیت اقدام کند بستن افترا به وی می باشد. در ادامه این موضوع به تفصیل می پردازیم.

افترا چیست؟

افترا در لغت به معنای دروغ بستن و بهتان زدن و در اصطلاح حقوقی عبارت است از نسبت دادن صریح عمل مجرمانه برخلاف حقیقت و واقع به شخص یا اشخاص معین به یکی از طرق مذکور در قانون، مشروط بر اینکه صحت عمل مجرمانه نسبت داده شده، در نزد مراجع قضایی ثابت نشود.

شرایط تحقق جرم افترا چیست؟

به طور کلی هر جرمی تحت شرایطی خاص محقق می گردد که جرم افترا نیز از این شرایط مستثنی نیست. در ادامه به توضیح این شرایط می پردازیم.

انتساب جرمی به دیگری:

برای تحقق جرم افترا باید جرمی به کسی نسبت داده شود و عمل مورد انتساب باید بر طبق قوانین موضوعه جرم تلقی شود. نسبت دادن ارتکاب یک عمل خلاف و یا تخلف اداری نمی‌تواند افترا تلقی شود.

معین بودن شخص طرف اسناد:

معین بودن ممکن است با ذکر نام و مشخصات او یا با اشاره و علامت صورت گیرد.

ابتدایی بودن اسناد:

در اسناد جرم برای این که افترا شناخته شود، خود به خود و ابتدایی بودن اسناد شرط است؛ بنابراین نسبت دادن ارتکاب یک جرم از طرف کسی در مقام دفاع از خود، افترا محسوب نمی‌شود.

عجر در اثبات صحت اسناد:

جرم افترا در صورتی محقق می‌شود که مدعی نتواند ادعای خود را مبنی بر ارتکاب جرم توسط شخص دیگر ثابت کند.

وسیله اسناد:

منظور از این مورد وسایلی است که شخص با استفاده از آن‌ها جرم افترا را مرتکب می‌شود که عبارتند از:

نوشتن اوراق چاپی یا خطی: البته این اوراق محتوی افترا، باید علنی شود و حداقل باید به شخص طرف افترا یا اشخاص دیگر ارسال شود.

انتشار اوراق: منظور از انتشار آن است که ورقه مذکور به جای ارسال به طرف افترا و یا سایر مقامات رسمی، در معابر عمومی توزیع یا به در و دیوار نصب شود.

نطق در مجامع: اظهار و بیان مطالب خلاف واقع و افترا آمیز از ناحیه گوینده در حضور عده‌ای که صرفا بتوان آن را مجمع نامید صورت گرفته باشد.

درج در روزنامه و جراید: در تمام موارد فوق، شخص اسناد دهنده باید با علم و آگاهی از دروغ بودن مطالب ادعایی خود، اقدام به این عمل کرده باشد.

طرح شکایت افترا و اعاده حیثیت به چه صورت است؟

کسانی که قربانی طرح شکایت واهی شده‌اند و حیثیت آنها لکه ‌دار شده است، معمولا به دنبال راهی هستند که به بهترین روش ممکن حیثیت خود را احیا کنند و افترا زننده را به سزای عمل خود برسانند.

به این ترتیب چنین شخصی می‌تواند با طرح شکایت افترا علیه شخصی که این شکایت غیرقانونی را مطرح کرده است اعاده حیثیت کند.

به عبارت دیگر، فرد پس از اثبات بی‌گناهی خود می‌تواند طبق ماده 697 قانون مجازات اسلامی روند قانونی اعاده حیثیت به عنوان مفتری شخص شاکی را تعقیب کند. معمولا در این خصوص شخص با طرح شکایت افترا به دادسرا، تقاضای تعقیب، تحقیق و محکومیت مفتری را می‌کند. در همین راستا مفتری احضار شده و دفاعیات خود را ارایه می‌دهد. به این ترتیب فرد در صورت اثبات ادعای خود می تواند اعاده حیثیت کند و در غیر این صورت کیفرخواست صادر و پرونده برای رسیدگی به اتهام مربوط به دادگاه عمومی جزایی ارسال می‌شود.

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که شاکی چگونه می تواند جرم افترا را اثبات کرده و سپس اعاده حیثیت کند؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت بیاناتی که مورد اعتراض قرار گرفته است، باید حامل یک اتهام افترا باشد که دارای ویژگی هایی است. از جمله این ویژگی ها روند قانونی اعاده حیثیت می توان به موارد زیر اشاره کرد:

دادگاه معتقد است که جمله توهین آمیز روند قانونی اعاده حیثیت

جمله‌ای است که موجب بدنامی یا بی‌اعتباری شود. یا عموماً از دیدگاه اعضای یک جامعه به این صورت جلوه کند و یا در غیر این صورت جمله‌ای باشد که نشان دهنده دشمنی، تحقیر، اهانت یا استهزا باشد و باعث آسیب رساندن به اعتبار شخص در محل کار و تجارت و حرفه او باشد.

گفته‌ ای که مورد اعتراض قرار گرفته است باید به شاکی نسبت داده شده باشد: این بدان معنی نیست که در هر جمله از شاکی نام برده شود، بلکه کافی است ثابت شود که جملات به کار برده شده، طبق استنباط یک شخص منطقی، به شاکی نسبت داده شده است. خواه متهم چنین مقصودی داشته باشد یا خیر.

گفته‌ ای که مورد اعتراض قرار گرفته است باید منتشر شده باشد: برای پیگیری در دادگاه، جملات توهین آمیز باید به شخصی غیر از شاکی منتقل شده باشد. هر شخصی که این جملات توهین آمیز را به شخص دیگر بگوید، آن را انتشار داده است و مسئول این اتهام افترای رسانه‌ای است.

گفته‌ ای که مورد اعتراض قرار گرفته است باید به آبرو و اعتبار شاکی خسارت وارد کرده باشد: فرض می‌کنیم که موضوع آسیب به اعتبار و آبروی یک فرد در مورد افترای رسانه‌ای موجود باشد، شاکی باید با یک مدرک یا شاهد ثابت کند که به خاطر این گفته‌های افترا آمیز منتشر شده متحمل خسارت و زیان شده است.

در صورتی که وقوع این جرم ثابت شود، مفتری که شکایت واهی مطرح کرده است مجازات خواهد شد و بدین ترتیب حیثیت لکه‌ دار‌شده جبران می‌شود. اما راهکار دیگری که برای جبران خسارت چنین اشخاصی وجود دارد، جبران خسارت معنوی آنهاست.

روند قانونی اعاده حیثیت در ماده 1 قانون مسئولیت مدنی تاکید شده است هرکس بدون مجوز قانونی عمدا یا در نتیجه بی‌احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده، لطمه‌ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود است.

ماده 698 قانون مجازات اسلامی

همچنین طبق ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی «هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیلهٔ نامه، شکوائیه، مراسلات، عرایض، گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا اکاذیبی را اظهار کند یا به همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت راساً یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد اعم از اینکه به طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر واقع شود یا نه علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از ۲ ماه تا ۲ سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود»

سایر مقالات:

مجازات جرم مزاحمت تلفنی چیست؟