تعلق نگرفتن مهریه
در چه شرایطی مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد؟
موضوع تعلق گرفتن مهریه به زن و پرداخت مهریه از موضوعات مهمی است که مردان و زنان باید برای ازدواج از آن آگاه باشند. طبق ماده 1082 قانون مدنی، زن به مجرد عقد، مالک مَهر یا همان مهریه می‌شود و می‌توان در آن تصرف کند. مهریه به دو صورت عند المطالبه و عند الاستطاعه در سند ازدواج ذکر می‌شود که در هر دو حالت، زن استحقاق مطالبه تمامی مهریه خود را دارد. حال شاید مردها با توجه به اینکه قیمت سکه و طلا روز به روز بالا می رود، به این فکر بیوفتند که آیا ماده قانونی استثنایی وجود دارد که از زیر بار مسئولیت مهریه فرار کنند و بدانند که در چه شرایطی مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد؟!
به دلیل زیاد شدن مشکلات ناشی از پرونده‌های پرداخت مهریه، قانون‌گذاران به دنبال راه‌حل و در نظر گرفتن رویه‌ای جدید برای پرداخت مهریه شده‌اند. بدین صورت تنها تعداد 110 سکه از مهریه زن دارای ضمانت اجرای کیفری است؛ یعنی حکم جلب شوهر را به همراه دارد و برای مهریه بالاتر از صد و ده سکه دیگر امکان تعقیب کیفری زوج وجود ندارد. در این مطلب درباره شرایطی صحبت می‌کنیم که پس از عقد، مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد. شرایطی مثل زمانی که عقد باطل باشد و رابطه زناشویی میان زوج و زوجه صورت نپذیرفته باشد و یا عقد نکاح فسخ شود و رابطه زناشویی اتفاق نیفتاده باشد.
تفاوت تعلق گرفتن مهریه عند الاستطاعه و عند المطالبه
در هر دو شیوه پرداخت مهریه یعنی عند الاستطاعه و عند المطالبه، مهریه به محض وقع عقد نکاح، به زن تعلق می‌گیرد، جز در شرایطی خاص که به دلیل باطل بودن عقد یا فسخ نکاح، زن حق دریافت مهریه را نداشته باشد.
تفاوت پرداخت مهریه به دو شیوه این است که در مهریه عند المطالبه، فرض بر این است که مرد توان پرداخت کامل مهریه را دارد و اگر مرد از پرداخت تمامی مهریه در یک زمان ناتوان باشد، با اثبات وضعیت مالی خود به دادگاه می‌تواند طبق درآمد خود، مهریه را به صورت اقساط پرداخت کند.
اما مهریه به شیوه عند الاستطاعه بدان معناست که زوج الزاما توان پرداخت یکجای مهریه را ندارد و هر زمان که به توان مالی لازم برسد، باید مهریه را پرداخت کند؛ در این صورت زن باید به دادگاه ثابت کند که شوهرش توان مالی پرداخت کامل مهریه را دارد تا بتواند مهریه را از روج دریافت نماید.
امکان وجود هر دو روش پرداخت در تعیین مهریه زوج وجود دارد و می‌توان میزان مشخصی به صورت عند المطالبه و بخشی دیگر را به صورت عند الاستطاعه تعیین نمود. در تمامی شیوه‌های پرداخت مهریه که در بالا آورده شد، شرایطی که مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد، یکسان است.
آیا در صورت خیانت زن، به او مهریه تعلق می‌گیرد؟
باید توجه داشت که انجام اعمال ناپسند از سوی زن نیز، حق دریافت مهریه از او را سلب نمی‌کند زیرا به محض صورت پذیرفتن عقد نکاح، مهریه به زن تعلق می‌گیرد و مرد ملزم به پرداخت آن است. انجام اعمالی همچون عدم تمکین، ناشزه بودن و حتی برقراری رابطه نامشروع یا خیانت‌کار بودن زن باعث از دست دادن حق مهریه نمی‌شود. طلاق غیابی زن از شوهر نیز، باعث تعلق نگرفتن مهریه به زن نمی‌شود.
مشکلات سلامتی، اختلالات روانی و اعتیاد نیز باعث تعلق نگرفتن مهریه به زن نمی‌شوند و در صورت درخواست زن، مرد موظف به پرداخت مهریه است.
داشتن جنون از شرایط فسخ نکاح است و در صورتی که رابطه زناشویی بین زوجین صورت نگرفته باشد، به زن مهریه تعلق نمی‌گیرد.
شرایط تعلق گرفتن مهریه به زن
پس از منعقد شدن عقد نکاح به صورت صحیح و قانونی، زن می‌تواند مهریه‌اش را طلب کند. حتی در صورت فوت زوج نیز مهریه به زن تعلق می‌گیرد و مهریه زن باید از ماترک همسر پرداخت شود. اصل کلی در قانون بر تعلق گرفتن مهریه به زن است و شرایط خاص برای تعلق نگرفتن مهریه به زن در قانون آمده است و برای دانستن اینکه در چه شرایطی مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد باید به مواد قانونی مرتبط که در ادامه مطلب آمده است توجه کنید.
طبق ماده 1089 قانون مدنی هر گاه عقد ازدواج بین زوجین، باطل باشد و بین آن‌ها رابطه زناشویی برقرار نشده باشد، مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد.
طبق ماده 1101 قانون مدنی هرگاه به هر دلیل عقد ازدواج بین زوجین فسخ شود و بین آن‌ها رابطه زناشویی صورت نپذیرفته باشد، به زن مهریه تعلق نمی‌گیرد. تنها استثنای این ماده قانونی این است که علت فسخ نکاح، عنن بودن مرد یا ناتوانایی او در انجام عمل زناشویی باشد که در این صورت نصف مهریه به زن تعلق می‌گیرد.
در طلاق دختر باکره، نصف مهریه به او تعلق خواهد گرفت.
از آنجا که در عقد دائم ازدواج، الزامی برای تعیین مهریه پیش از عقد نکاح وجود ندارد و زوجین می‌توانند پس از ازدواج برای مهریه تصمیم‌گیری کنند، در صورتی که زوجه پیش از تعیین مهریه فوت کند و بین زوجین رابطه زناشویی صورت نگرفته باشد، مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد و در صورت وقوع رابطه زناشویی، مهریه مهرالمثل در نظر گرفته می‌شود.
در طلاق توافقی و یا در صورتی که درخواست طلاق از سوی زن انجام شود، زن می‌تواند با بخشش قسمتی یا تمامی مهریه خود، طلاقش را بگیرد. بخشیدن مهریه در قبال طلاق، از شرایط عدم تعلق مهریه به زن نیست و بدین صورت نیست که زن برای طلاق، مجبور به بخشش مهریه خود باشد بلکه بخشش قسمتی یا تمامی مهریه برای طلاق به خواست زن صورت خواهد گرفت.
شرایط فسخ نکاح چندین مورد را شامل می‌شود که زوج و زوجه در صورت اثبات اینکه قبل از جاری شدن صیغه نکاح از آن بی‌اطلاع بوده‌اند، می‌توانند از دادگاه تقاضای طلاق کنند. شرایط فسخ نکاح شامل:
- عنن بودن مرد،
- خصاء بودن مرد
- عدم سلامت جسمی و روانی همسر،
- اطلاع از بیماری صرع پس از عقد
- اطلاع از عدم توانایی همسر در بارداری،
چندین مورد دیگر است.
هر گاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متباینا بر آن واقع شده باشد.
آیا بعد از بخشش مهریه توسط زوجه، امکان بازگشت مهریه وجود دارد؟
زن می‌تواند مهریه خود را به صورت معمولی یا رسمی به زوج ببخشد. طبق ماده 289 قانون مدنی اگر مهریه به صورت پول یا سکه باشد و به صورت ابراء توسط زن بخشیده شود، امکان بازگشت مهریه وجود ندارد و مهریه را نمی‌توان پس گرفت. اما اگر مهریه عینی مثلا مِلک باشد، امکان بازپس‌گرفتن آن توسط زن وجود دارد.
بخشیدن مهریه توسط زن به سه صورت انجام می‌گیرد:
هبه غیرمعوض: بخشیدن قسمتی یا تمام مهریه توسط زن، بدون اینکه در ازای آن چیزی بخواهد.
هبه معوض: بخشیدن قسمتی یا تمام مهریه توسط زن، در ازای دریافت چیزی، مثلا در قبال گرفتن طلاق.
ابراء: زن همسر خود را از پرداخت مهریه معاف می‌کند و می‌گوید هیچ مهریه‌ای به گردن مرد نیست.
نتیجه‌گیری و جمع بندی
بعد از عقد نکاح، مهریه به زن تعلق می‌گیرد و امکان دخل و تصرف در آن را دارد و زمانی که عقد نکاح به درستی منعقد شده باشد، امکان محروم کردن زن از مهریه‌اش وجود ندارد. تعلق نگرفتن مهریه به زن تنها در شرایط معدود و به دلیل باطل بودن و فسخ عقد است که در بالا توضیح کامل آن آورده شد.
مقالات مرتبط:
