در قانون مجازات اسلامی نحوه تقسیم دیه بین اولیای دم اینگونه بیان شده است: «دیه مقدار مال معینی است و در شرع مقدس به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس، عضو یا منفعت یا جنایات عمدی در مواردی که به هر جهت قصاص ندارد، مقرر شده است.»

تعریف دیه

پس از آشنا شدن با مفهوم و تعریف دیه باید با نحوه تقسیم دیه بین اولیای دم مجنی علیه آشنا شد. همانطور که در بالا مورد ذکر قرار گرفت مبلغ دیه به حسب مورد به مجنی علیه و یا اولیای دم او پرداخت خواهد شد.

در حقیقت زمانیکه مجنی علیه فوت کند مبلغ دیه همانند ارث بین وراث مجنی علیه تقسیم می شود، اما باید این نکته را متذکر شد که اگر فردی که موجب ورود ضرر به مجنی علیه شده از وراث مجنی علیه باشد در این صورت به فرد مقصر دیه تعلق نخواهد گرفت.

طبقات ارث و نحوه تقسیم دیه بین اولیای دم

موضوع دیگری که در بحث دیه باید بیان کرد این است که اولیاء دم همان ورثه مقتول هستند، به‌ جز زوج یا زوجه مقتول که حق قصاص ندارند و بر طبق ماده ۸۶۲ قانون مدنی طبقات ارث ۳ طبقه تقسیم می‌شوند:

اول: پدر و مادر و اولاد و اولاد.

دوم: اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها.

سوم: اعمام و عمات واخوال و خالات و اولاد آن‌ها.

نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که اگر حتی یک نفر از طبقه بالاتر باقی‌مانده باشد نوبت به وارث طبقه بعد نمی‌رسد.

یکی از موارد مهمی که قصاص را منتفی می‌کند اعلام گذشت اولیای ‌دم از اجرای حکم قصاص است که با گرفتن غرامت به میزان دیه یا به مصالحه کمتر یا بیشتر از دیه یا عفو مجرم بدون گرفتن دیه انجام می‌شود. در صورت تعدد اولیای دم و تفاوت نظر آن ها در اجرای قصاص و یا دریافت دیه و عف، کسی که خواهان قصاص است باید مازاد بر استحقاق خود بر دیه را به سایر اولیای دمی که خواهان دیه هستند پرداخت کنند و اگر سایر اولیای دم فقط قاتل را عفو کنند ولی دم متقاضی باید قصاص مازاد دیه را به قاتل پرداخت و او را قصاص کنند. نکته دیگری که باید مدنظر قرار داد این است که هرگاه صاحب حق قصاص فوت کند حق قصاص به ورثه او می‌ رسد حتی اگر همسر شخص مقتول باشد.

تغلیظ و نحوه تقسیم دیه بین اولیای دم

هرساله برای دیه ی کامل انسان مبلغ مشخصی اعلام می شود اما در شرایطی ممکن است دیه ی معینی که برای جرمی درنظر گرفته شده بیشتر از مبلغ معین شده در نظر گرفته شود، اگر در ماه های حرام (ماه‌های حرام شامل ۴ ماه قمری محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه می‌باشد) جنایتی بر مجنی علیه بار شود و مجنی علیه از محل خسارت وارد شده مستحق دریافت دیه شود میزان دیه افزایش یافته یا به عبارت دیگر تغلیظ دیه اتفاق می افتد.

البته باید به خاطر داشت که ایراد خسارت و فوت مجنی علیه هر دو باید در ماه حرام اتفاق افتد. علاوه بر تغلیظ دیه در ماه های حرام، تغلیظ دیه در مکان حرام هم متصور است یعنی در صورتی که عمل قتل در محدوده حرم مکه واقع شود ، مجازات دیه نفس تغلیظ خواهد شد.

دیه ۱۳۹۹

همانطور که در ابتدای بحث مورد ذکر قرار گرفت ابتدای هر سال مبلغ معینی به عنوان دیه ی کامل هر فرد از طرف قوه قضاییه بیان می شود، این مبلغ در نظر گرفته شده هرساله با توجه به نرخ تورمی است که همه ساله توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می شود دیه تعیین شده در سال ۹۹ در ماه های عادی ۳۳۰ میلیون تومان و در ماه های حرام با احتساب (سی درصد) تغلیظ دیه ۴۴۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است.

مقالات مرتبط:

لایحه در مورد قتل غیر عمد