وصیت نامه یکی از اسنادی است که معمولا بعد از مرگ در کانون توجه قرار می گیرد، اما لازم است هر کدام از ما پیش از مرگ درباره نگارش و قوانین مرتبط با آن آگاهی کافی را به دست آوریم. در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه و نکات قانونی آن خواهیم پرداخت.

وصیت نامه چیست؟

یکی از راه‌های انتقال اموال به انسان ارث یا وصیت است که فرد متوفی پیش از مرگ  طی نوشته ای نسبت به چگونگی تقسیم آن میان وراث تصمیم می گیرد. به عبارت دیگر، افراد پیش از مرگ در وصیت نامه اموال و املاک خود را تعیین تکلیف می کنند تا پس از مرگ به صورت قانونی به آن رسیدگی شود. دراینجا ذکر این نکته الزامی است که وصیت نامه تنها شامل تقسیم اموال برای وراث نبوده و وصیت کننده می‌تواند مطالبات و طلب‌های خود را نیز در وصیت قید کند. زیرا مطالبات به نوعی از حقوق بازماندگان خواهند بود. همچنین فرد می تواند در وصیت نامه خود وصایای اخلاقی آورده و نسبت به دیگر موضوعات از جمله امور اجتماعی، خانوادگی، دینی و …  خواسته ها و مطالبات خود را ذکر کند.

انواع وصیت نامه

وصیت نامه ها انواع مختلفی داشته و به آنها در دادگاه بر اساس قانون امور حسبی رسیدگی و معمولا یکی از قالب‌های زیر را دارد:

وصیت نامه رسمی

این نوع از وصیت‌ نامه ها در دفتر اسناد رسمی تنظیم می‌شوند و ورثه و بازماندگان نمی‌توانند هیچ گونه اعتراضی به آن داشته باشند.

وصیت نامه خودنوشت

این نوع از وصیت به دست فرد وصیت کننده نوشته می‌شود و دارای تاریخ روز، ماه و سال است و در انتها به امضای وصیت کننده رسیده است. در این نوع از وصیت نامه ورثه می‌توانند اعتراض خود را به دادگاه ببرند.

وصیت نامه سری

این نوع وصیت نامه به خط وصیت کننده و یا شخص دیگر است که در نهایت به امضای وصیت کننده رسیده است. این نوع وصیت‌ ها پس از تنظیم به عنوان امانت به دفترخانه رسمی و یا اداره ثبت اسناد داده می‌شود. لازم به ذکر است فردی که سواد ندارد، نمی‌ تواند وصیت سری تنظیم کند.

افرادی که قدرت تکلم ندارند، باید وصیت را به خط خود بنویسند و امضا کنند و پس از تحویل به مسئول دفتر رسمی، جلوی وی بر روی پاکت نامه بنویسند که این برگ وصیت نامه به من تعلق دارد. پس از آن مسئول دفتر بر روی پاکت یادداشت می‌کند که عبارت فوق در حضور خود او بر روی پاکت نوشته شده است. ورثه می‌توانند پس از بازگشایی وصیت نامه سری، بر روی آن اعتراض کنند.

از دیگر انواع وصیت نامه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

وصیت تملیکی

این نوع از وصیت نامه عبارت است از اینکه کسی عین یا منفعت مالی را برای زمان بعد از فوتش به دیگری و به صورت مجانی تملیک کند. به عنوان مثال بگوید فلان خانه پس از مرگ متعلق به فرزندم است.

وصیت عهدی

این نوع وصیت نامه که در اصطلاح حقوقی به آن وصایت نیز گفته می شود، عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای نجام امر یا اموری یا تصرفات دیگر مامور کند؛ به عنوان مثال شخصی را مامور کند تا بدهی های او را بعد از فوت وی بپردازد.

تا چه اندازه از اموال را می توان وصیت کرد؟

یکی از موضوعات بسیار مهمی که در خصوص وصیت نامه وجود دارد آن است که یک فرد تا چه اندازه از اموال خود را می تواند وصیت نماید. پاسخ به این سوال از آن جهت مهم و اساسی است که در فقه و قانون میزانی برای صحیح بودن وصیت مشخص شده است. بر این اساس، یک فرد تنها تا میزان یک سوم یا ثلث اموال خو را می تواند قبل از مرگ وصیت کند.

در صورتی که میزان وصیت بیش آن شود، ورثه متوفی حق آن را دارند که مقدار مازاد بر یک سوم را پذیرفته و به آن عمل کنند و یا نپذیرند. به عنوان مثال شخصی که نود میلیون دارایی دارد و به میزان چهل میلیون از آن را به دیگران وصیت کرده است، تا میزان یک سوم آن یعنی سی میلیون تومان قابل اجرا و نافذ است؛ اما مقدار مازاد بر یک سوم یعنی ده میلیون تومان را ورثه متوفی باید قبول کنند تا به آن عمل کنند.

چه نکاتی را باید در تنظیم وصیت نامه در نظر گرفت؟

پیش از هرچیزی فرد باید در مورد وصی اطمینان کامل داشته باشد و بداند که آن فرد به توصیه‌‌های پس از مرگش عمل خواهد کرد.

بهتر است هرساله وصیت مکتوب مورد مطالعه و تجدید نظر قرار بگیرد تا در صورت لزوم تغییرات برروی آن اعمال شود.

بهتر است برای تنظیم وصیت از چند فرد مورد اطمینان به عنوان شاهد کمک بگیریم.

لازم است بدانیم که امکان تغییر نوشتن وصیت نامه تا زمان فرارسیدن مرگ وجود دارد. بنابراین، می‌توانیم تا آن لحظه وصیت خود را تغییر دهیم و به شکل دیگری آن را تنظیم کنیم.

بهتر است به منظور پیشگیری از بروز مشکلات احتمالی در آینده، نوشتن وصیت نامه خود را در دفاتر اسناد رسمی ثبت کنیم.

اگر وصیت نامه در چند نسخه وجود داشته باشد، بهتر است. زیرا در صورت گم شدن یک نسخه، بازماندگان می توانند از طریق نسخ دیگر پی به وصیت ببرند.

حتما مرجع تقلید خود را در وصیت قید کنید. زیرا مراجع تقلید در برخی موارد احکام متفاوتی دارند. قید شدن مرجع تقلید در کیفیت عمل به وصیت تاثیرگذار خواهد بود.

همان طور که پیشتر نیز به آن اشاره شد پیشنهاد می شود به منظور پیشگیری از مشکلات احتمالی در تنظیم وصیت نامه از دانش افراد آگاه در زمینه های مختلف حقوقی مانند وکلا استفاده شود. زیرا با اشراف کامل به قوانین وصیت نامه می توانند افراد را در پیشبرد بهتر اهداف خود یاری کنند.

سایر مقالات:

قیم قانونی کیست؟