لِعان یا مُلاعِنه چیست؟
لِعان یا مُلاعِنه مراسمی در فقه و حقوق اسلامی است که در آن زن و شوهر با رعایت تشریفات خاصی یکدیگر را لعنت می‌کنند. به طوری که شوهر با سوگندهای ویژه‌ای به زن خود نسبت زنا (رابطه نامشروع) دهد و همسرش با سوگندهای مشابهی اتهام شوهرش را رد نماید. با انجام لعان زن و شوهر از یکدیگر جدا شده و ازدواج دوباره آنها تا ابد ممنوع می‌شود.
نحوه انجام لِعان یا مُلاعِنه
نحوه انجام مراسم لعان به این ترتیب است که:
- زوج (مرد) و زوجه (زن) هر دو در حضور حاکم شرع حاضر می‌شوند.
- سپس مرد چهار مرتبه سوگند می‌خورد و این عبارت را بیان می‌کند: «اُشْهِدُ بِاللَّهِ اَنّی لَمِنَ الصَّادِقینَ فیما قُلتُ»؛ یعنی: «به خدا سوگند می‌خورم که در ادعای خودم یعنی نسبت زنا و فرزند نامشروع، راستگو هستم».
- پس از بیان عبارت قبل، مرد بیان می‌کند: «لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَیَّ انْ کُنْتُ مِنَ الْکاذِبینَ»؛ یعنی: «اگر ادعای دروغی کرده باشم، خدا مرا لعنت کند».
- اگر زن در قبال سخنان مرد سکوت نماید، یعنی سخنان او را پذیرفته است و اتهام او را قبول می‌کند و در این صورت باید مجازات اسلامی که برای او مشخص شده را متحمل شود.
- اما اگر زن ادعای مرد را نپذیرد، در این صورت این عبارت را در پاسخ به ادعای مرد بیان می‌کند: «اُشْهِدُ بِاللَّهِ انّهُ لَمِنَ الکاذِبینَ فی مَقالَتِهِ»؛ یعنی: «به خدا سوگند می‌خورم که ادعای مرد دروغ است».
- سپس زن این عبارت را بیان می‌کند: «اِنَّ غَضَبَ اللَّهِ عَلَیَّ انْ کانَ مِنَ الصَّادِقینَ»؛ یعنی: «اگر ادعای آن مرد درست باشد، خداوند مرا لعنت کند»، سپس مراسم (لعان) به پایان می‌رسد.
کاربرد لِعان یا مُلاعِنه
* هرگاه شوهر زنا و رابطه نامشروع همسر (زن) خود را مشاهده کرده باشد اما نمی‌تواند آن را اثبات نماید و در صورتی که زنای او را فاش کند به اتهام قذف (متهم کردن شخص به رابطه نامشروع مانند زنا و لواط) هشتاد ضربه شلاق می‌خورد. اما با انجام مراسم لِعان یا مُلاعِنه، حد از زن و مرد ساقط می‌شود، در این صورت نه شوهر به دلیل اتهام زنا و رابطه نامشروع به زوجه (زن) شلاق می‌خورد و نه زن به دلیل زنا سنگسار می‌شود.
* اگر موضوع لعان، نفی فرزند باشد، فرزندی که مورد لعان قرار گرفته است، متعلق به شوهر محسوب نخواهد شد.
شرایط انجام لعان
- شوهر باید زنای (رابطه نامشروع) همسر خود (زن) را به چشم خود دیده باشد، ولی شاهد و مدرکی برای اثبات ادعای خود ندارد.
- زنی که لعان می‌شود باید همسر دائمی مرد باشد.
- زنی که لعان می‌شود نباید مشهور به زنا و رابطه نامشروع باشد.
آثار خودداری از انجام لعان
چنانچه زن و مرد از انجام لِعان یا مُلاعِنه خودداری نمایند:
- مرد به حد قذف (متهم کردن شخص به رابطه نامشروع مانند زنا و لواط) که هشتاد ضربه شلاق است محکوم می‌گردد.
- زن نیز به زنا (رابطه نامشروع) محکوم می‌شود.
- نکته: در صورتی که زن کر و لال باشد، لعان با قذف زن از سوی شوهر تحقق می‌یابد.
نفی فرزند با انجام لعان
چنانچه مرد بتواند زنای زن را ثابت نماید، فرزندی که بر اثر زنا و رابطه نامشروع به دنیا آمده همچنان متعلق به او خواهد بود مگر آنکه با انجام لعان آن را از خود نفی کند.
مهریه زن در جدایی پس از لعان چگونه محاسبه می‌شود؟
سؤال: وقتی بین زن و شوهر لعان صورت می‌گیرد و از هم جدا شوند، آیا شوهر موظف است که مهریه را پرداخت نماید؟
پاسخ :مرد باید مهریه را بپردازد و اگر قبل از وقوع نزدیکی لعان کند تمام مهریه را ضامن است و لعان، احکام طلاق را ندارد و منصف (نصف) مهریه نمی‌باشد.
عده‌ی زن در لعان
هرگاه نکاح و ازدواج زن و شوهر با لعان از بین رود، زوجه (زن) پس از لعان باید برای ازدواج مجدد عده نگه دارد. چنین زنانی همانند زنان مطلقه به اندازه‌ی سه طهر(پاکی از خون حیض) باید عده نگه دارند. پس از به پایان رسیدن دوران عده، زن می‌تواند ازدواج کند.
آثار لعان چیست؟
1- جدایی ابدی و همیشگی زوجین (زن و شوهر) از یکدیگر
زمانی که زوج (مرد) و زوجه (زن) در حضور حاکم شرع (قاضی) به یکدیگر لعنت می‌فرستند، حاکم شرع آن دو را نسبت به هم حرام می‌کند و زن و شوهر پس از مراسم لعان، از هم جدا می‌شوند و لزومی ندارد که قاضی، صیغه طلاق و جدایی را بر آنها جاری سازد، زیرا مراسم لعان، جداکننده زوجین (زن و شوهر) از هم است و صیغه طلاق لازم نیست. همچنین طبق ماده 1052 قانون مدنی، جدایی که با لعان حاصل می‌شود، موجب حرمت (حرام شدن) ابدی است و زن و شوهر نمی‌توانند دوباره با هم ازدواج کنند.
2- ساقط شدن اجرای حد قذف و حد زنا
با انجام مراسم لعان، دیگر مرد به مجازات حد قذف (متهم کردن شخص به رابطه نامشروع) که ۸۰ ضربه شلاق است و زن به تحمل مجازات زنا (رابطه نامشروع) محکوم نمی‌شوند. در صورتی که زوج لعان کرد و زوجه (زن)، از اجرای آن خودداری نماید، مرد مجازات (80 ضربه شلاق) نمی‌شود، اما زوجه (زن) به تحمل مجازات زنا محکوم خواهد شد.
3- نفی و از بین رفتن ارتباط پدر و فرزند
هرگاه پدر، فرزند به دنیا آمده را از آن خود نداند ارتباط بین پدر و فرزند نیز قطع می‌شود.
4- قطع رابطه توارث بین زن و شوهر و فرزند
طبق ماده 882 قانون مدنی، بعد از انجام مراسم لعان (مراسمی که زن و شوهر در آن یکدیگر را لعنت می‌فرستند) زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند و همچنین فرزندی که به سبب انکار پدر لعان واقع شده از پدر و پدر از او ارث نمی‌برد لیکن فرزند مزبور از مادر و خویشان مادری خود و همچنین مادر و خویشان مادری از او ارث می‌برند.
نفی ولد در لعان
سبب دیگر لعان، نفی ولد (انکار فرزند) است. بدین صورت که شوهر عاقل و بالغ، فرزندى را که مطابق قاعده فراش و امارات (نشانه‌ها) قانونى اثبات نسب به وى تعلق دارد، انکار نماید.
(قاعده فراش یا اماره فراش: چنانچه انتساب کودکی به پدر مورد تردید باشد، با شرایطی نسبت آن کودک به پدر اثبات می‌شود).
شرایط انکار ولد در لعان
لعان در مورد نفی ولد در صورتى به عمل مى‌آید که:
- زن، همسر دائمى مرد باشد.
- شوهر با زن نزدیکى کرده باشد.
- شرایط الحاق (پیوستن) فرزند به پدر، مانند تولد پس از شش ماه و کمتر از ده ماه، موجود باشد.
- پدر در گذشته اقرار و اعتراف به نسبت دادن فرزند به خود را نکرده باشد.
توارث فرزند در لعان
براساس ماده 882 قانون مدنی، فرزندی که به سبب انکار او لعان واقع شده از پدر و پدر از او ارث نمی‌برد اما فرزند از مادر و خویشان مادری خود و همچنین مادر و خویشان مادری از او ارث می‌برند.
رجوع از لعان
رجوع (بازگشت) از لعان ممکن است. به این صورت که در لعان به سبب نفی ولد (انکار فرزند)، ممکن است پدر پس از لعان پشیمان شده و ادعاى خود را، که نفى فرزند حاصل از همسر دائمى خود است، پس بگیرد و فرزند مزبور را متعلق به خویش بداند.
آثار حقوقی رجوع از لعان
براساس ماده 883 قانون مدنی، هرگاه پدر بعد از لعان رجوع نماید، پسر از او ارث می‌برد، لیکن از ارحام (خویشان) پدر و همچنین پدر و ارحام پدری از پسر ارث نمی‌برند.
* نکته: قانون‌گذار براى جلوگیرى از این که چنین پدرى به جهت طمع در ارث فرزند، از لعان رجوع کند و او را منسوب به خود بخواند او را از ارث فرزند لعان شده ممنوع کرده است.
مقالات مرتبط:
