اجرای احکام کیفری مجازات قصاص نفس
نحوه اجرای مجازات قصاص نفس
اجرای احکام کیفری مجازات قصاص نفس طبق ماده 60 آیین‌نامه «نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات (اعدام)، قطع عضو، قصاص نفس، عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌های معین»، قاضی اجرای احکام کیفری پیش از اجرای حکم قصاص نفس مکلف است طرفین را به سازش توصیه نماید.
در اجرای ماده 383 قانون مجازات اسلامی، طبق ماده 61 آیین‌نامه، چنانچه محکوم به قصاص نفس بیش از یک نفر را به قتل رسانیده باشد و ولی دم احد از مقتولان خواهان قصاص باشد و اولیای دم دیگر مقتولان تعیین تکلیف نکرده باشند، قاضی اجرای احکام کیفری ضمن اخطار به آنان مجازات قصاص را اجرا می‌نماید.
طبق ماده 62 آیین‌نامه، هرگاه به جهاتی مانند مصالحه و سازش بر تأخیر اجرا، گذشت مشروط و یا معلق، اجرای قصاص به تعویق و تأخیر افتد، با رفع مانع و مطالبه صاحب حق قصاص، قاضی اجرای احکام کیفری مقدمات قانونی اجرای قصاص را فراهم می‌آورد.
طبق ماده۶۳ آیین‌نامه، در صورت گذشت قطعی و منجز (وفا شده) همه صاحبان حق قصاص، قاضی اجرای احکام کیفری مراتب را صورت‌مجلس کرده و در اجرای ماده 447 قانون مجازات اسلامی پرونده را جهت تعیین تکلیف نسبت به جنبه عمومی جرم به دادگاه صادرکننده رأی بدوی و نخستین ارسال می‌نماید.
قوانین اجرای احکام کیفری مجازات قصاص نفس
در صورتی که محکوم و مجنی‌علیه (کسی که جنایتی علیه او رخ داده) هر دو غیرمسلمان باشند و محکوم پیش از اجرای قصاص ادعا نماید که مسلمان شده است، طبق ماده 64 آیین‌نامه، قاضی اجرای احکام کیفری ضمن توقف اجرای حکم، پرونده را در اجرای تبصره 2 ماده 310 قانون مجازات اسلامی به دادگاه ارسال می‌کند.
طبق ماده 65 آیین‌نامه، اجرای قصاص مشروط به استیفای (گرفتن) آن از سوی کسانی است که طبق قانون مجازات اسلامی ولی دم محسوب می‌شوند و یا حق استیفای قصاص را دارا هستند. قاضی اجرای احکام کیفری پیش از اجرای قصاص درخواست کتبی افراد مذکور را دریافت، مراتب را صورت‌مجلس نموده و برای درج در پرونده به امضای آنان می‌رساند.
همچنین طبق تبصره ماده 65، در صورت عدم مراجعه ولی دم برای استیفا و گرفتن قصاص بدون عذر موجه یا ناتوانی وی از پرداخت فاضل (اضافه) دیه و یا به جهت انتظار برای بلوغ یا افاقه (بهبود) ولی دم، مطابق ماده 429 قانون مجازات اسلامی اقدام می‌شود.
ماده 66 آیین‌نامه
طبق ماده 66 آیین‌نامه «نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس، عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌های معین»، اگر موضوع مشمول مواد356 یا 424 قانون مجازات اسلامی باشد، دادستان، پرونده را جهت تصمیم‌گیری قانونی نزد رئیس قوه قضاییه ارسال می‌نماید.
طبق ماده 67 آیین‌نامه، چنانچه ولی دم صغیر (کودک) یا مجنون (دیوانه) پیش از اجرای قصاص کبیر و بزرگسال یا عاقل شود، قاضی اجرای احکام کیفری نظر وی را در مورد اجرای قصاص نفس دریافت و در صورتی که نظر بر عفو یا مصالحه و سازش داشته باشد، بر این اساس اقدام می‌نماید.
در اجرای ماده 423 قانون مجازات اسلامی طبق ماده 68 آیین‌نامه، به متقاضی قصاص اخطار می‌شود، ظرف مهلت مناسبی که توسط قاضی اجرای احکام کیفری تعیین می‌شود و بیشتر از دو ماه نخواهد بود، سهم دیه ذی‌حق (صاحب حق) را پرداخت نماید. این مهلت با درخواست خواهان قصاص برای یک نوبت و حداکثر تا یک ماه دیگر قابل تمدید است. پس از واریز سهم دیه به حساب صندوق سپرده دادگستری، حسب درخواست متقاضی قصاص حکم اجرا می‌شود.
ماده 70 آیین‌نامه
طبق ماده 70 آیین‌نامه، پس از صدور اذن (اجازه) به قصاص نفس از سوی ولی امر یا مقام مجاز از طرف وی، قاضی اجرای احکام کیفری صاحبان حق قصاص را برای اجرای قصاص در زمان مشخص دعوت می‌کند. مباشرت و همکاری در اجرای قصاص با صاحبان حق است. آنان می‌توانند به منظور اجرای حکم شخصاً حاضر شده یا به یکی از اولیای دم یا شخص دیگر نیابت و وکالت دهند.
همچنین طبق تبصره این ماده، چنانچه هیچ یکی از صاحبان حق قصاص یا نایب و وکیل آنان در روز اجرا و در ساعت تعیین شده حضور نیابند، اجرای حکم به تأخیر می‌افتد. در صورت عدم حضور آنان بدون عذر موجه در نوبت دوم و یا خودداری از اجرای قصاص بدون عذر موجه، قاضی اجرای احکام کیفری در اجرای ماده 429 قانون مجازات اسلامی مراتب را جهت تصمیم‌گیری قانونی به دادگاه اعلام می‌نماید.
ماده 69 آیین‌نامه
طبق ماده 69 آیین‌نامه «نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس، عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌های معین»، استیذان (اجازه خواستن) قصاص نفس باید شامل موارد زیر باشد:
الف) مشخصات پرونده
ب) مشخصات هویتی محکوم، مقتول (کسی که کشته شده) و اولیای دم اعم از کبیر (بزرگسال) و محجور (کودک، دیوانه و سفیه) به همراه مستندات آن شامل تصویر شناسنامه، کارت ملی، گواهی حصر وراثت (انجام تشریفات قانونی برای مشخص کردن وارثان شخص درگذشته) و گواهی رشد ولی دم بالغ کمتر از هجده سال تمام شمسی
پ) محل و تاریخ وقوع جنایت و انگیزه و کیفیت ارتکاب آن
ت) ادله اثبات‌کننده جنایت (اقرار، شهادت، قسامه (سوگند) و علم قاضی)
ث) نحوه پرداخت یا تودیع (امانت‌گذاری) سهم دیه محجور (کسی که از تصرف در اموال خود منع شده باشد، مانند کودک، دیوانه و سفیه) به همراه تصویر مستندات آن
ج) نحوه پرداخت فاضل (اضافه) دیه در موارد مصرح (واضح) قانونی به همراه تصویر مستندات آن
چ) نحوه پرداخت سهم دیه اولیای‌‌دم خواهان دیه به همراه تصویر مستندات آن و یا مستند موافقت آنها با دریافت دیه پس از اجرای قصاص نفس
ح) تصویر دادنامه‌های بدوی (نخستین) و قطعی ابلاغ شده به محکوم یا وکیل وی
خ) درخواست کتبی اولیای دم یا مجنی‌علیه (کسی که جنایت علیه او رخ داده) برای اجرای قصاص
د) مشخصات و امضای تنظیم کننده فرم استیذان (اجازه خواستن) و قاضی اجرای احکام کیفری
ذ) دیگر مدارک به تشخیص قاضی اجرای احکام کیفری
ماده 71 آیین‌نامه
طبق ماده 71 آیین‌نامه «نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات (اعدام)، قطع عضو، قصاص نفس، عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌های معین»، چنانچه محکوم به قصاص نفس متقاضی اجرای حکم به شیوه اهدای عضو باشد و همه اولیای دم با آن موافق باشند، مطابق مقررات مذکور در ماده 47 آیین‌نامه اقدام می‌شود.
هرگاه اولیای دم توانایی مالی برای پرداخت فاضل (اضافه) دیه نداشته باشند و دادستان موضوع را مصداق و نمونه‌‌ی ماده 428 قانون مجازات اسلامی تشخیص دهد، طبق ماده 72 آیین‌نامه، به منظور صدور دستور پرداخت دیه از بیت‌المال پرونده را از طریق رئیس کل دادگستری استان به دفتر رئیس قوه قضاییه ارسال می‌کند. پس از تأیید ایشان، دادستان در جهت پرداخت دیه از بیت‌المال اقدامات لازم را انجام می‌دهد. حکم قصاص پس از پرداخت دیه به صاحبان حق طبق مقررات اجرا می‌شود.
ماده 73 آیین‌نامه
طبق ماده 73 آیین‌نامه، در صورتی که محکوم به قصاص نفس به هر علتی فوت کند و یا به جهت فرار دسترسی به وی ناممکن شود، در اجرای ماده 435 قانون مجازات اسلامی قاضی اجرای احکام کیفری، در فرض فرار محکوم در ابتدا تحقیقات و اقدامات قانونی لازم را برای دسترسی به وی به عمل می‌آورد و در صورت احراز (دریافتن) عدم دسترسی، مراتب را به دادستان اعلام و صورت موافقت وی، پرونده را برای تصمیم‌گیری قانونی به دادگاه ارسال می‌نماید.
طبق ماده 74 آیین‌نامه «نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس، عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌های معین»، چنانچه ولی دم پیش از اجرای قصاص نفس به صورت مشروط یا معلق از قصاص نفس گذشت کرده باشد، اجرای قصاص تا قطعی شدن نتیجه گذشت یا مصالحه و سازش به تأخیر می‌افتد.
در صورت حاصل شدن توافق، چنانچه محکوم به جهت دیگری بازداشت نباشد، آزادی وی مشروط به سپردن وثیقه (ضامن) مناسب می‌باشد. در صورت تحقق شرط یا معلق‌علیه (معلوم نبودن زمان یک حادثه) قاضی اجرای احکام پرونده را به منظور تعیین مجازات تعزیری به دادگاه ارسال می‌کند. هرگاه قطعی شدن گذشت مشروط یا معلق مشروط به سپری شدن مدت زمان معین باشد، پس از اتمام مدت مذکور نیز به شرح فوق اقدام می‌شود.
ماده 75 آیین‌نامه
طبق ماده 75 آیین‌نامه، اگر به جهت شناخته نشدن ولی دم یا عدم دسترسی به وی، با تفویض (واگذاری) مقام رهبری و درخواست دادستان مربوط حکم قصاص صادر شود و سپس در مرحله اجرای حکم ولی دم شناسایی یا به وی دسترسی حاصل شود، قاضی اجرای احکام کیفری ضمن صدور دستور توقف اجرای حکم، پرونده را در اجرای ماده 424 قانون مجازات اسلامی برای تعیین تکلیف به دادگاه ارسال می‌کند.
همچنین طبق تبصره ماده 75، حکم این ماده در موردی که پرونده به صدور حکم قصاص منتهی نشده و ولی دم غایب پس از حضور، مطالبه قصاص می‌کند، نیز جاری است.
مقالات مرتبط:
